2012 yılında UNESCO Dünya Mirası geçici listesine alınan Ani Tarihi Kentinin 2016 yılında UNESCO Dünya Miras Listesine alınması için Genel Müdürlüğümüzce çalışmalara hız verildi.
1001 kilise ve 40 kapılı şehir olarak adlandırılan Ani Tarihi Kentinde yönetim planı, koruma amaçlı imar planı, çevre düzenleme, kazı, restorasyon, kamulaştırma ve tahsis çalışmaları Genel Müdürlüğümüz bünyesinde koordineli olarak yürütülmektedir.
Kars şehrinin güneydoğusunda, şehir merkezinden 42 kilometre uzaklıktaki Ocaklı Köyü sınırları içinde bulunan Ani Ören Yeri, yerleşim ve savunmaya çok elverişli topografyası nedeniyle tarih öncesi dönemlerden itibaren çeşitli kültürlere ev sahipliği yapmıştır. Ortaçağ Döneminde önemli bir ticaret yolu olan İpek Yolu’nun Kafkaslardan Anadolu’ya ilk giriş noktasında kurulmuş olan kent, bu dönemde büyük bir gelişme göstererek bölgenin politik, kültürel ve ekonomik merkezi konumuna yükselmiştir. Ani, büyük oranda ayakta kalmış olan etkileyici surları, dini ve sivil mimarlık örnekleri ve şehir planlaması ile Ortaçağ kentinin bir özeti niteliğindedir. Ani’de tarih boyunca süren çok kültürlülük buradaki dini ve sivil mimarinin biçimlenmesinde de etkili olmuştur. Ateşgede Tapınağı, çeşitli plandaki kiliseler ve Selçuklu Dönemine ait cami gibi farklı dinlere ait yapıları bir arada bulunduran Ani, çok kültürlü bir yapıya sahip ticaret kenti olarak Ortaçağ Dönemi mimarlık ve şehircilik tarihi içinde de özel bir konuma sahiptir.
Ani Tarihi Kenti Yönetim Planı çalışmaları, Genel Müdürlüğümüz , Dışişleri Bakanlığı ve Birleşmiş Milletler kuruluşları (UNDP, UNESCO, UNWTO ve UNICEF) arasında 2008 yılında imzalanan “Doğu Anadolu’da Kültür Turizmi İçin İttifaklar” başlıklı program kapsamında genel müdürlüğümüz bünyesinde oluşturulan planlama ekibi tarafından sürdürülmüş olup çalışmaların 2014 yılı sonunda tamamlanması hedeflenmektedir.
Ani Şehri Koruma Amaçlı İmar Planı Ve Çevre Düzenleme Projelerinin Yapımı işine 2011 yılında başlanılmış, planların 1.ve 2. Etapları tamamlanarak Kars Koruma Kurulunca uygun bulunmuştur. 3. aşama olan çevre düzenleme projeleri çalışmalarının ise 2014 yılı sonunda tamamlanması planlanmaktadır.
Çevre düzenleme projesi kapsamında Ani Ören Yerinde ihtiyaç duyulan gişe, turnike, tuvalet, mescit, DÖSİMM satış mağazası ve yöresel halk için satış üniteleri, kafeterya, sinevizyon odası, PTT-Döviz Bürosu vb. ziyaretçi donatı faaliyetlerinin yapımı yanında bilgilendirme-yönlendirme levhalarının yenilenmesi, yürüyüş yollarının iyileştirilmesi vb uygulamaların yapılması ile birlikte alanda mevcut kullanım ve dolaşımdan kaynaklanan birçok sorunun çözümleneceği ve ayrıca çağdaş, teknolojik gelişmelerin gerektirdiği donatılarla alanın ihtiyaçları büyük ölçüde giderilmiş olacaktır.
2016 yılında UNESCO Dünya Miras Listesine alınması hedeflen Ani Tarihi Kentinde Genel Müdürlükçe 2008 yılında başlatılan planlama çalışmalarından önce 1990’lı yıllarda başlayan restorasyon çalışmalarına da restorasyon ilke ve kuruları doğrultusunda devam edilmektedir.
Restorasyon çalışmaları ile eş güdümlü olarak yürütülen kazı çalışmalarına ise Prof.Dr. Fahriye Bayram başkanlığında devam edilmektedir.
Kars’ın en önemli turizm çekim noktası olan Ani Tarihi Kenti’nde 2006 yılında Bakanlıkça Ortadoğu Teknik Üniversitesi’nin farklı disiplinlerden öğretim üyelerinin katılımıyla Ani Ören Yeri Danışma Kurulu oluşturulmuş olup Ani Ören Yeri’nde yapılan çalışmalar söz konusu kurulun görüş ve önerileri doğrultusunda yürütülmektedir.
1.Derece Arkeolojik sit alanı olan Ani Ören Yeri’nde kilise, cami, manastır, kervansaray, hamam, köprü, değirmen vb. yapı gruplarından oluşan 21 adet tescilli anıt yapı bulunmaktadır. Bu anıt yapıların yanı sıra yıkılarak toprak altında kalmış birçok sivil mimarlık örneği de yer almaktadır.
Genel Müdürlüğümüz tarafından 2006 yılından itibaren Tigran Honents Kilisesi, Ebul Manuçehr Camii, Ebulhamrent Kilisesi, Prikitch Kilisesi, Selçuklu Sarayı ve Ani Kadetrali ( Fethiye Cami) rölöve, restitüsyon, restorasyon ve yapısal güçlendirme projeleri hazırlatılmış, Tigran Honents Kilisesi, Ebul Manuçehr Camii, Ebulhamrent Kilisesi restorasyon çalışmaları tamamlanmıştır.
Ani Tarihi Kentinde yürütülen restorasyon çalışmalarında World Monuments Fund (Dünya Anıtlar Fonu) ile uluslararası mali ve teknik işbirliği yapmıştır. Surp Amena Prikitch Kilisesi’nin restorasyonu, Ani Katedrali (Fethiye Cami)’nin koruma projeleri bu işbirlği çerçevesinde uluslararası danışmanlarla birlikte yürütülmüştür.
Ani Katedrali’nin restorasyonununu çalışmalarına 2014 yılı sonuna kadar başlanılması hedeflenmektedir.
2012 yılında Ani Şehir Surları’nın koruma projesinin hazırlattırılmasına başlanılmış olup projelerin tamamlanmasını takiben Ani Şehir Surlarının restorasyonuna başlanılacaktır.
Dünya Anıtlar Fonu’nun Bakanlık ile işbirliğinin genişletilmesi talebi Dışişleri Bakanlığı’nın görüşlerine sunulmuş ve olumlu bulunmuştur. Genişletilmiş işbirliği anlaşması kapsamında Ani Tarihi Kentinde bulunan Prikitch Kilisesi’ 3. etap restorasyonu ve Mren Katedrali’nin restorasyonu çalışmalarına Ermenistandan restorasyon uzmanlarının katılması uygun bulunmuştur.
Kültürel mirasımızın önemli örneklerinden biri olan Ani Tarihi Kentini 2014 yılı Ocak-Haziran döneminde 18.648 kişi ziyaret etmiş olup Ani’de yönetim planın, çevre düzenleme çalışmalarının tamamlanmasıyla yerli ve yabancı ziyaretçi sayısında önemli artış beklenilmektedir.
Ani Tarihi Kentinde Bakanlıkça hız verilen planlama, kazı ,restorasyon, kamulaştırma ve tahsis çalışmalarının yanısıra Ani Tarihi Kentinin 2016 yılında UNESCO Dünya Miras listesine alınması için çalışmalar sürdürülmektedir.
Kars Ani Şehri Surları
Ani Ebul Hamrent Kilisesi | | Ani Ebul Menucehr Camii |